Open Data, Open Government

Open Data ကေတာ့ သိပ္စိမ္းလွတဲ့ စကားမဟုတ္ေပမယ့္ Open Government ကေတာ့ နဲနဲ ရွင္းလင္းရခက္တယ္။ Open Data ကိုနားလည္ထားမႈကလဲ ကၽြန္ေတာ္တို႕မွာ အကန္႕အသတ္ေတြရွိေနဆဲပါ။ ဒီအေတာ အတြင္း e-gov ပါလာ တဲ့ အခါ ကၽြန္ေတာ္တို႕စကားလံုးေတြ ရွဳပ္ေထြးၿပီး အလုပ္မျဖစ္မွာကို စိုးရိမ္မိတယ္။

e-gov ဖြံ႕ၿဖိဳးတိုးတက္ဖို႕ open data ကိုအရင္လုပ္ရမွာလား၊ ဒါမွမဟုတ္ Open data ျဖစ္လာဖို႕ e-gov ကိုအရင္ဆံုးစ ကိုင္ရမလားဆုိတာ လိပ္ခဲတည္းလည္း ျဖစ္ေနဆဲပါ။ တစ္ႏိုင္ငံလံုးအတိုင္းအတာ၊ ရွိရွိသမွ် ေသာ၀န္ႀကီးဌာနမ်ာနဲ႕ သူ႕လက္ေအာက္က ဌာနေတြ၊ အစိုးရမဟုတ္တဲ့အဖြဲ႕အစည္းေတြ၊ ဒါေတြအားလံုးရဲ႕အခ်က္အလက္ ေတြအကုန္ ကို ျပည္သူျပည္သားေတြက တခါးမရွိဓားမရွိ ၾကည့္ခ်င္သလိုၾကည့္ လို႕ရတာက open data လား။ e-gov ဆိုတာကေရာ၊ အစိုးရလုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြကို electronic နည္းပညာေတြသံုးလိုက္တာဲ့ e-government ျဖစ္သြားေရာလား။ မဟုတ္ပါဘူး။

ကၽြန္ေတာ္တို႕မွာ open data ဖြံ႕ၿဖိဳးဖို႕အတြက္ ျပည္သူလူထုရဲ႕ right to know (သိရွိနားလည္ခြင့္) ကိုတိုးျမွင့္ေပး ဖို႕လိုအပ္ေနပါေသးတယ္။ ဒါက အစိုးရ၀န္ထမ္းေတြေရာ ျပည္သူလူထု ကိုပါ ေပးအပ္ရမယ့္ အရာပါ။ right to know အတြက္ေပၚလစီေတြ အထိန္းအေၾကာင္းေတြ ဥပေဒေတြ စတာ ေတြ လိုဦးမွာပါ။ ရွင္းေအာင္ေျပာရရင္ ရန္ကုန္မွာ လူဦးေရဘယ္ေလာက္ရွိေနပါတယ္၊ က်ားဘယ္ေလာက္မ ဘယ္ေလာက္၊ ရက္ကြက္ကေတာ့ ျဖင့္ ဘယ္ႏွစ္ခု၊ အိမ္ေျခကေတာ့ဘယ္ေလာက္၊ ၿမိဳ႕နယ္ကျဖင့္ ဘယ္လို၊ ခရိုင္ကျဖင့္ဘယ္ဟာ၊ စသျဖင့္ အစိုးရလက္ထဲမွာလဲရွိေနတယ္၊ လူထုအတြက္လဲ သိခြင့္ရွိေနတဲ့ အေၾကာင္းအရာေတြကို နည္းပညာအသံုးခ်ၿပီးသိလိုတဲ့ သူတိုင္းကို ျမန္ျမန္ဆန္ဆန္ သတင္းအခ်က္အလက္ေပးေ၀မွ်ယူႏိုင္မယ္ဆိုရင္ ဒါက open data အတြက္မ်ားမ်ား အ ေထာက္အကူျပဳႏိုင္ ပါတယ္။ ဒါေတြခြင္ျပဳလိုက္ယံုနဲ႕ေတာ့ open government ျဖစ္မလာေသးပါဘူး။ သူ႕အက်ိဳးဆက္အေနနဲ႕ ပိုမိုၿပီးပြင့္လင္း ျမင္သာမႈရွိတဲ့ သတင္းအခ်က္အလက္ေပးစြမ္းႏိုင္တာက လူထုနဲ႕သက္ဆိုင္ရာ အစိုးရေတြအတြက္ အေကာင္းဆံုး ဆက္ဆံ ေရးကိုရရွိေစမွာပါ။ ဒီရဲ႕ effective ကေတာ့ corruptions (လာဘ္ေပးလာဘ္ယူ) ပေပ်ာက္သြားႏိုင္ဖို႕ ထိေရာက္တဲ့ ဖိအား ေတြ တက္လာမွာျဖစ္ပါတယ္။ သေဘာက open data ဖြံ႕ၿဖိဳးလာမယ္၊ ဒီအခ်က္အလက္ေတြကို အသံုးျပဳတဲ့ အစိုးရနဲ႕ လူထု တိုက္ရိုက္ဆက္ဆံလုပ္ကိုင္ရတဲ့ ပညာေရး၊ က်န္းမာေရး၊ စီးပြားေရး လုပ္ငန္းေတြ ပိုၿပီး အခ်ိန္တိုတို ထိထိေရာက္ ေရာက္နဲ႕ ၿပီးေျမာက္ႏိုင္တဲ့ e-gov tools ေတြေပၚေပါက္လာမယ္။ လုပ္ငန္းေဆာင္တာေတြ ပိုမိုျမန္ဆန္လာမယ္။ ဥပမာ ဒီအခ်က္အလက္ေတြကို သံုးၿပီး မီးသတ္ဌာန ေတြ၊ ရဲစခန္းနဲ႕ေဆးရံုေတြ ဘယ္မွာရွိေနတာ၊ ၿမိဳ႕တြင္းေျပးဆြဲတဲ့ bus ကားလိုင္းေတြ က ဘယ္ကေနဘယ္ကို ဘယ္နံပတ္ေတြက ေျပးေနတာ စသျဖင့္ အခုေခတ္မွာဆို mobile application ေတြ ေရးၿပီးအသံုးျပဳႏိုင္မွာပါ။ ဒီအခါမွာ လူထုရဲ႕သိခြင့္ပိုမိုျမင့္မားလာၿပီး ပြင့္လင္း ျမင္သာမႈ ပိုရွိလာတဲ့အတြက္ corruptions ေတြေလ်ာ့က်လာမယ္ စသျဖင့္ပါ။

Open Government ျဖစ္လာဖို႕ တြန္းအား ၂ ခုရွိပါတယ္။ တစ္ခုကေတာ့ Transparency +Citizen Engagement= Open Government (ပြင့္လင္းျမင္သာမႈရွိတဲ့အုပ္ခ်ဳပ္ေရး+လူထုပူးေပါင္းပါ၀င္ႏိုင္မႈ=ပြင့္လင္းမႈရွိတဲ့အစိုးရတစ္ရပ္)

ဒီမွာ အစိုးရရဲ႕ပြင့္လင္းျမင္သာစြာေဆာင္ရြက္လိုတဲ့အခ်က္ကအေရးပါသလို လူထုတစ္ရပ္လံုးပူးေပါင္းပါ၀င္ႏိုင္တဲ့ အေနအထား နဲ႕အခြင့္အေရးေတြကလဲ ပဓာဏက်ပါတယ္။ ဒါဆို ကၽြန္ေတာ္တို႕အလုပ္ျဖစ္ႏိုင္ပါတယ္။

ဒုတိယအမ်ိဳးအစားကေတာ့ Monitoring+Government=Open Government (ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာမႈမ်ား+ အစိုးရ=ပြင့္လင္းမႈရွိတဲ့ အစိုးရတစ္ရပ္)

ဒီတစ္မ်ိဳးက ပြင့္လင္းျမင္သာမႈအားနည္းတဲ့အေလ့အထရွိေနတဲ့ အစိုးရကို လူမႈအဖြဲ႕အစည္းေတြက အားေကာင္းေကာင္းနဲ႕ ေစာင့္ၾကည့္ေလ့လာၿပီး check & balance လုပ္ေပးႏိုင္လာတဲ့အခါ ပြင့္လင္းျမင္သာမႈရွိတဲ့ အစိုးရတစ္ရပ္အျဖစ္ ေျပာင္းလဲ လာႏိုင္တယ္ဆိုတဲ့ သေဘာတရားျဖစ္ပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္တို႕က ဘယ္လိုပံုစံနဲ႕အလုပ္ျဖစ္ႏိုင္မလဲ။

ဒီမွာေမးခြန္းေတြရွိလာပါတယ္။

၁။ အစိုးရက ပြင့္လင္းျမင္သာမႈရွိလာၿပီလား ဒါမွမဟုတ္ ပြင့္လင္းျမင္သာမႈရွိဖို႕ဆႏၵရွိလား

၂။ အစိုးရမဟုတ္တဲ့ အဖြဲ႕အစည္းေတြ၊ လူထုအေျချပဳအဖြဲ႕အစည္းေတြက အားေကာင္းေမာင္းသန္ရွိၿပီလား

၃။ အစိုးရနဲ႕ အစိုးရမဟုတ္တဲ့ အဖြဲ႕အစည္းေတြၾကားထဲမွာေရာ ပြင့္လင္းျမင္သာမႈရွိရဲ႕လား

၄။ Right to know နဲ႕ပတ္သက္တဲ့ awareness ေတြရလာၿပီလား

၅။ လူထုက ပူးေပါင္းပါ၀င္ႏိုင္မယ့္ အေျခအေနတစ္ရပ္ကို အခ်ိန္တိုအတြင္းဖန္တီးႏိုင္မယ္လို႕ထင္ပါသလား

၆။ အားလံုးကလဲ သာတူညီမွ် ပူးေပါင္းေဆာင္ရြက္ႏိုင္မယ့္ အေလ့အထ ရွိသလား စသျဖင့္ေမးစရာေတြ ျဖစ္လာပါတယ္။ ဒါက စလံုးေရစ စဥ္းစားေနယံုျဖစ္ပါတယ္။

Open Government ျဖစ္ျဖစ္မျဖစ္ျဖစ္ ဘာအေရးႀကီးသလဲ ဆိုတဲ့ ၾကားျဖတ္ေမးခြန္းရွိလာရင္  ေျဖရွင္းစရာေတြက်န္ေနပါတယ္။ လိုတိုရွင္းေျပာမယ္ဆို ကမၻာတစ္၀ွမ္းလံုးမွာ Open Government ျဖစ္ၾကတဲ့ ႏိုင္ငံေတြကို စုစည္းၿပီး Open Government Partnership (OGP) ဆိုတာကိုဖြဲ႕ထားပါတယ္။ အာရွမွာ ဂ်ပန္နဲ႕ကိုရီးယား အပါအ၀င္ အေရွ႕ေတာင္အာရွမွာ ဖိလစ္ပိုင္နဲ႕ အင္ဒိုနီးရွား တို႕က ဒီအဖြဲ႕ထဲ၀င္ေရာက္ထားပါတယ္။ အမ်ားစုေသာ အေရွ႕ေတာင္အာရွ ႏိုင္ငံေတြ က မပါ၀င္ပါဘူး။ ဒါဆို စကၤာပူလို လာဘ္စားမႈ အနည္းဆံုးႏိုင္ငံက ဘာေၾကာင့္ open government မျဖစ္ရသလဲ။

တကယ္က ဒီအဖြဲ႕၀င္ဖို႕သတ္မွတ္တဲ့ စံႏွဳန္းမွာ ၁၇ မွတ္ရွိပါတယ္။ ျမန္မာျပည္က လက္ရွိမွာ ၂ မွတ္ရရွိထားပါတယ္။ ဘာေတြပါ၀င္သလဲဆိုရင္ မွန္ကန္တဲ့ budget statement, corruption ရွင္းလင္းမႈ၊ လူ႕အခြင့္အေရး၊ သတင္းမီဒီယာ လြတ္လပ္မႈ စတဲ့ အေရးပါတဲ့ အခ်က္ အလက္ ေတြနဲ႕တိုင္းတာပါတယ္။ အနည္းဆံုး ၁၂ မွတ္ဆို ကၽြန္ေတာ္တို႕ တိုင္းျပည္က အဖြဲ႕၀င္ႏိုင္ငံျဖစ္ပါမယ္။ ဒီအဖြဲ႕ထဲ ၀င္ေရာက္ သြားႏိုင္တဲ့ အခါ ကၽြန္ေတာ္တို႕ဘာေတြရႏိုင္မွာလဲ။

အဖြဲ႕ထဲကို ၀င္ေရာက္ႏိုင္သည္ျဖစ္ေစ မ၀င္ေရာက္သည္ျဖစ္ေစ တိုင္းျပည္တစ္ခုမွာ အစိုးရဘာလုပ္ေနတယ္ဆိုတာကို ျပည္သူက သိခြင့္ရွိရပါမယ္။ ဒါက နံပတ္တစ္ပါ။ ဒီလိုသိခြင့္ နဲ႕အေျခခံအခ်က္အလက္ေတြကို အသံုးျပဳၿပီး အုပ္ခ်ဳပ္မႈ ကို တိုးတက္ေကာင္းမြန္ေအာင္ ေဆာင္ရြက္ေပးျခင္းနဲ႕ တိုင္းျပည္ရဲ႕အဆင့္အတန္းကိုျမွင့္တင္ႏိုင္ရပါမယ္။ ဒါကနံပတ္ႏွစ္ပါ။

OGP ထဲကို ၀င္ႏိုင္ဖို႕ကၽြန္ေတာ္တို႕ျပင္ဆင္ေတာ့မယ္ဆိုကတည္းက လက္ရွိအစိုးရေျပာေျပာေနတဲ့ Clean Government Good Governance ကို တကယ္လုပ္ရေတာ့မွာပါ။ တရားမ၀င္တဲ့ ဥပေဒနဲ႕ကင္းလြတ္ေနတဲ့ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး နဲ႕ တရားစီရင္ ေရးစနစ္ေတြကို ျပန္လည္တည့္မတ္ရမွာပါ။ သယံဇာတ ထုတ္ေဖာ္ေရးနဲ႕ ႀကီးမားတဲ့ ပေရာဂ်က္ႀကီးေတြကို အခုထက္ ပိုမိုပြင့္လင္းျမင္သာစြာနဲ႕ေဆာင္ရြက္ရေတာ့မွာပါ။ ဘ႑ာေရးဆိုင္ရာ ရသံုးစာရင္းေတြကို မွန္ကုန္စြာ ထုတ္ျပန္ေပးရေတာ့မွာပါ။ ဒီလို အစိုးရတစ္ရပ္ရဲ႕ အမွန္ကန္ဆံုး အေကာင္းဆံုးလုပ္ေဆာင္ခ်က္ေတြျဖစ္လာဖို႕ တြန္းအားေတြႀကီးႀကီးမားမားေပးႏိုင္မယ္လို႕ေမွ်ာ္လင့္လို႕ရပါတယ္။

Open Data, Open Government က ဒြန္တြဲေနမယ့္အရာပါ။ နည္းပညာ က ဒီကိစၥရပ္ေတြကို ျမန္ဆန္စြာ ေဆာင္ရြက္ ႏိုင္မယ့္ tools တစ္ခုျဖစ္ပါတယ္။ e-government ဖြံ႕ၿဖိဳးမႈက ျခစားမႈ-လာဘ္ေပးလာဘ္ယူမႈကို ဟန္႕တားႏိုင္တဲ့ ထိ ေရာက္တဲ့ အရာတစ္ခုျဖစ္ပါတယ္လို႕ ပညာရွင္ေတြက ယံုၾကည္ထားၾကပါတယ္။ နည္းပညာေခတ္မွာ social media platform ေတြေပၚကေန လူထုကို ဆက္ဆံေနရ တဲ့ အစိုးရအရာရွိေတြ ရွိေနပါၿပီ။ လူထုရဲ႕အသံက အရင္ကထက္ပို ၿပီးက်ယ္က်ယ္ေလာင္ေလာင္ျဖစ္လာ ပါတယ္။ ဒါကို နားလည္ထိန္းေက်ာင္းႏိုင္တဲ့ အေလ့အထေတြပိုလိုအပ္လာပါတယ္။

ၿပီးတဲ့အခါ ကၽြန္ေတာ္တို႕ေလ့လာသင္ယူစရာေတြအမ်ားအျပားက်န္ေနပါေသးတယ္။ ဒါေပမယ့္ ကၽြန္ေတာ္တို႕အစိုးရအေနနဲ႕ Open Government ျဖစ္ဖို႕ EITI အပါအ၀င္ OGP ထဲ၀င္ႏိုင္ဖို႕ဆႏၵရွိေနပါတယ္။ ဒါက ျပဳျပင္ေျပာင္းလဲေရး အတြက္ အေကာင္းဆံုးေသာ ေမွ်ာ္လင့္ ခ်က္လို႕ မဆိုသာရင္ေတာင္ အလုပ္သင့္ဆံုးေသာ အရာတစ္ခု အျဖစ္ျမင္ပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္တို႕ဒါေတြကို စတင္ႏိုင္ဖို႕ ကိုယ္တိုင္က ဘယ္ေလာက္ open ျဖစ္ႏိုင္မလဲ လို႕ျပန္ေမး ၾကည့္ခ်င္ပါတယ္။

 ေဇာ္ေဇာ္မ်ိဳးလြင္ ( ၂၈.ၾသဂုတ္.၂၀၁၄)